เพื่อให้สอดคล้องกับเจตนารมณ์ของพระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ สถานศึกษามีบทบาทหน้าที่ดังนี้

1. จัดทำนโยบาย แผนพัฒนาการศึกษาของสถานศึกษาให้สอดคล้องกับนโยบายและแผนของกระทรวงศึกษาธิการ สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาตลอดจนบริบทและความต้องการของชุมชนและท้องถิ่น
2. จัดตั้งงบประมาณ และรับผิดชอบการใช้จ่ายงบประมาณของสถานศึกษา
3. พัฒนาหลักสูตรสถานศึกษาให้สอดคล้องกับหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐานและความต้องการของนักเรียน ชุมชน และท้องถิ่น
4. จัดการเรียนการสอน สภาพแวดล้อม บรรยากาศการเรียนการสอนที่เหมาะสมและส่งเสริมกระบวนการเรียนรู้ที่เน้นผู้เรียนเป็นสำคัญ ตลอดจนการปรับปรุงและพัฒนาคุณภาพการจัดการศึกษาอย่างต่อเนื่อง
5. ออกระเบียบ ข้อบังคับ ประกาศและแนวปฏิบัติต่าง ๆ ตามที่กฎหมายกำหนด
6. กำกับ ติดตาม ประเมินผลงานตามแผนงาน โครงการและประเมินผลการปฏิบัติงาน ตลอดจนการพิจารณาความดีความชอบ การพัฒนา และการดำเนินการทางวินัยกับครูและบุคลากรทางการศึกษาในสถานศึกษาตามที่กฎหมายกำหนด
7. ระดมทรัพยากรเพื่อการศึกษารวมทั้งปกครอง ดูแล บำรุงรักษา ใช้และจัดหาผลประโยชน์จากทรัพย์สินของสถานศึกษา
8. จัดให้มีระบบประกันคุณภาพภายในสถานศึกษาและให้ความร่วมมือในการประเมินคุณภาพการศึกษาจากหน่วยงานภายนอกสถานศึกษา รวมทั้งการรายงานผลการประเมินต่อคณะกรรมการสถานศึกษาและสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา
9. ส่งเสริมความเข้มแข็งให้กบชุมชนและสร้างความสัมพันธ์กับสถานศึกษา และสถาบันอื่นในชุมชน และท้องถิ่น
10. ปฏิบัติหน้าที่อื่นที่เกี่ยวกับกิจการภายในสถานศึกษาหรือตามที่ได้รับมอบหมายและตามที่กฎหมายกำหนด

ด้านวิชาการ

1. พัฒนาหลักสูตรสถานศึกษาให้สอดคล้องกับหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐานและความต้องการของผู้เรียน ชุมชนและท้องถิ่น
2. จัดการเรียนการสอน สภาพแวดล้อม บรรยากาศการเรียนการสอนที่เหมาะสม และส่งเสริมกระบวนการเรียนรู้ที่เน้นผู้เรียนเป็นสำคัญ ตลอดจนการปรับปรุงและพัฒนาคุณภาพการจัดการศึกษาอย่างต่อเนื่อง
3. จัดให้มีระบบประกันคุณภาพภายในสถานศึกษา และรายงานผลการประเมินให้คณะกรรมการสถานศึกษารับทราบ

ด้านงบประมาณ

1. จัดตั้งและรับผิดชอบการใช้จ่ายงบประมาณของสถานศึกษา ตามที่กฎหมาย ระเบียบ ประกาศ ฯลฯกำหนด
2. ออกระเบียบ ข้อบังคับ ประกาศ และแนวปฏิบัติ ฯลฯ เกี่ยวกับการบริหารการเงินและการจัดหารายได้จากทรัพย์สินของสถานศึกษา ทั้งนี้ ตามที่กฎหมาย ระเบียบ ประกาศ ฯลฯ กำหนด

ด้านการบริหารงานบุคคล

1. ดำเนินการตามที่กฎหมายว่าด้วยข้าราชการครูและบุคลากรทางการศึกษากำหนด

ด้านการบริหารทั่วไป

1. จัดทำนโยบาย แผนพัฒนาการศึกษาของสถานศึกษาให้สอดคล้องกับนโยบายและแผนของกระทรวงศึกษาธิการ สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษารวมทั้งความต้องการของชุมชนและท้องถิ่น
2. ดำเนินการและกำกับ ติดตาม และประเมินผลงานตามแผนงาน โครงการของสถานศึกษา
3. ระดมทรัพยากรเพื่อการศึกษา รวมทั้งปกครองดูแลบำรุงรักษา ใช้ และจัดหาผลประโยชน์จากทรัพย์สินของสถานศึกษาตามที่กฎหมาย ระเบียบ ประกาศ ฯลฯ กำหนด
4. ออกระเบียบ ข้อบังคับ ประกาศแนวปฏิบัติ ฯลฯ ในการดำเนินงานด้านต่าง ๆ ตามกฎหมาย ระเบียบประกาศ ฯลฯ กำหนด
5. ส่งเสริมความเข้มแข็งในชุมชนและสร้างความสัมพันธ์กับสถาบันอื่น ๆ ในชุมชนและท้องถิ่น
6. ปฏิบัติหน้าที่อื่นเกี่ยวกับกิจการของสถานศึกษา หรือตามที่ได้รับมอบหมายและตามที่กฎหมายระเบียบ ประกาศ ฯลฯ กำหนด

อำนาจหน้าที่ของสถานศึกษาตามกฎกระทรวงศึกษาธิการ แบ่งส่วนราชการในสถานศึกษา 2547 มีดังนี้

1. การแบ่งส่วนราชการในสถานศึกษา มีความสอดคล้องกับภารกิจหลักและการกระจายอำนาจของสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน
2. มีความเป็นเอกภาพในการบริหารจัดการ
3. มีกลไกในการประสานงานอย่างทั่วถึงและมีประสิทธิภาพ
4. มุ่งผลสัมฤทธิ์ตามภารกิจ
5. คำนึงถึงความสัมพันธ์ที่เกื้อกูลต่อสัมฤทธิผลของคุณภาพการศึกษา

         อำนาจหน้าที่ของสถานศึกษา ตามกฎกระทรวงกำหนดหลักเกณฑ์และวิธีการกระจายอำนาจการบริหารและจัดการศึกษา พ.ศ. 2550 มีดังนี้

กระจายอำนาจการบริหารของสถานศึกษาในด้านต่าง ๆ เพื่อความคล่องตัวในการดำเนินงาน ดังนี้

          ด้านวิชาการ กระจายอำนาจการบริหารของสถานศึกษาในด้านต่าง ๆ เช่น การวางแผนจัดการศึกษา การพัฒนาหลักสูตร พัฒนากระบวนการเรียนรู้ การวัด ประเมินผล การวิจัย การแนะแนว การนิเทศการศึกษา เป็นต้น ด้านงบประมาณ กระจายอำนาจการบริหารของสถานศึกษาในด้านต่าง ๆ เช่น การวางแผนในการใช้งบประมาณ การควบคุมการใช้จ่ายงบประมาณ การจัดหาพัสดุ การจัดทำบัญชีการเงิน เป็นต้น ด้านการบริหารงานบุคคล กระจายอำนาจการบริหารของสถานศึกษาในด้านต่าง ๆ เช่น การประเมินผลการปฏิบัติงาน การเลื่อนขั้นเงินเดือน การดำเนินการด้านวินัย การประเมินวิทยฐานะ เป็นต้น ด้านบริหารทั่วไป กระจายอำนาจการบริหารของสถานศึกษาในด้านต่าง ๆ เช่น การพัฒนามาตรฐานการปฏิบัติงาน การดำเนินงานธุรการ งานอาคารสถานที่ การทัศนศึกษา งานกิจการนักเรียน เป็นต้น อำนาจหน้าที่ของผู้บริหารสถานศึกษาตาม พรบ. ระเบียบบริหารราชการ กระทรวงศึกษาธิการ พ.ศ. 2546 และฉบับแก้ไขเพิ่มเติม มาตรา 39 มีดังนี้

1. เป็นผู้บังคับบัญชาข้าราชการครู และ บุคลากรในสถานศึกษา
2. บริหารกิจการสถานศึกษาให้เป็นไปตามกฎ ระเบียบ ข้อบังคับ
3. ประสานระดมทรัพยากรเพื่อการศึกษา
4. เป็นผู้แทนของสถานศึกษาหรือส่วนราชการในกิจการทั่วไป
5. จัดทำรายงานประจำปีต่อคณะกรรมการเขตพื้นที่การศึกษา
6. อนุมัติประกาศนียบัตรและวุฒิบัตร
7. ปฏิบัติงานอื่น ๆ ตามที่ผู้บังคับบัญชาทุกระดับมอบหมาย
8. ตามที่ได้รับการกระจาย มอบอำนาจ (ปฏิบัติราชการแทน) ม.44 ม.45 ปลัดกระทรวงศึกษาธิการ เลขาคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน ถึงผู้อำนวยการสถานศึกษา ผู้อำนาจการสำนักฯในกรม ถึงผู้อำนวยการสถานศึกษาผู้อำนวยการสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา ถึงผู้อำนวยการสถานศึกษา

          อำนาจหน้าที่ของผู้บริหารสถานศึกษา ตามระเบียบกระทรวงศึกษาธิการว่าด้วยการบริหารจัดการและขอบเขตการปฏิบัติหน้าที่ของสถานศึกษาขั้นพื้นฐานที่เป็นนิติบุคคลในสังกัดเขตพื้นที่การศึกษา พ.ศ.2546 กำหนดบทบาทหน้าที่ของผู้บริหารสถานศึกษา มีดังนี้

1. ผู้อำนวยการสถานศึกษาเป็นผู้แทนของนิติบุคคลสถานศึกษา
2. สถานศึกษามีอำนาจปกครอง ดูแล บำรุง รักษา ใช้ และจัดหา ผลประโยชน์จากทรัพย์สินที่มีผู้อุทิศให้ แต่จำหน่ายอสังหาริมทรัพย์ คณะกรรมการสถานศึกษาขั้นพื้นฐานต้องเห็นชอบ และรายงานต่อสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา
3. การขึ้นทะเบียนทรัพย์สินให้สถานศึกษาดำเนินการได้ในนามนิติบุคคล
4. นิติบุคคลสถานศึกษาถูกฟ้องร้อง ให้รายงานสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา เพื่อแจ้งสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐานแต่งตั้งผู้รับผิดชอบดำเนินคดี
5. สถานศึกษามีอิสระในการบริหารจัดการงบประมาณและพัสดุตามตามวงเงิน อำนาจที่เลขาธิการคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐานมอบ หรือผู้อำนวยการสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามอบตามหลักเกณฑ์ที่สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐานกำหนด ยกเว้นเงินเดือน
6. การรับบริจาคเงินหรือทรัพย์สินให้ปฏิบัติตามระเบียบกระทรวงการคลัง
7. จัดทำระบบการเงิน บัญชี ตามระเบียบสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐานกำหนด และทรัพย์สินฯ ผู้อุทิศทำหลักฐานการรับ บัญชีรับ-จ่ายฯรายงาน ผู้อำนวยการสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาทุกสิ้นปีงบประมาณ ผู้อำนวยการสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาตรวจสอบและรายงานเลขาธิการคณะกรรมการการศึกษาขึ้นพื้นฐาน โดยเร็ว
8. การยุบ รวม เลิกล้มโรงเรียน สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาตรวจสอบบัญชี ทรัพย์สิน โอน จำหน่ายตามหลักเกณฑ์ สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขึ้นพื้นฐานกำหนด